Na een korte onderbreking is hier een volgend deel in de serie over ‘klassieke werken’. Want ook eerder in de historie schreef men over sociaal gedrag, dit is niet iets dat pas recent met social media is opgekomen. Juist nu kunnen oude werken ook weer voor inspiratie zorgen. Daarom is er deze serie die, hoewel vaak te kort van stof om een heel oeuvre recht te doen, probeert een inzicht te geven in bestaande literatuur. In dit zesde deel aandacht voor Pierre Bourdieu, en het begrip ‘veld’ als het sociale veld waarin we bewegen.
Bourdieu
Het is wellicht wat vreemd om het werk als ‘klassiek’ in de zin van ‘oudere werken’ te benoemen: de beroemde Socioloog stierf pas in 2002 als een zeker in Frankrijk bekende publieke figuur. Toch is zijn werk wel klassiek in de zin van ‘beroemd’, vooral door de manier waarop hij zijn onderzoeken inkleedde. Bourdieu was namelijk iemand die intensief kwalitatief veldwerk wist te combineren met theoretische verhandelingen in zijn werk en daarmee zijn soms abstracte ideeën van de benodigde fundering te voorzien. Zijn haast antropologische benadering van samenlevingen is beroemd geworden en hij koppelde zijn bevindingen uit deze periode later aan zijn theorieën over sociale verhoudingen binnen een samenleving.
Veld
Het, ook voor social media, meest tot de verbeelding sprekende concept van Bourdieu is wellicht wel het begrip veld. Men spreekt nu vaak met enige verwondering over het feit dat men online toch versnipperd raakt, daar waar soms het idee heerste dat internet alle mensen bij elkaar zou brengen. We zien hier echter hetzelfde gebeuren als in de echte wereld: mensen groeperen zich, rond een onderwerp, een groter interessegebied of misschien zelfs aan de hand van bepaalde eigenschappen zoals omgangsvormen. Hiermee is dit niet een ‘onsociaal’ fenomeen, maar we zien hier juist het ontstaan van sociale structuren: mensen verdelen zich over verschillende velden met elk hun eigen waarde(n).
Een veld is deel van Bourdieu’s theorie om het midden te vinden tussen individueel handelen en het ‘sociale’; we handelen niet altijd als individu, maar uiteraard wordt ook niet alles bepaald door een ‘hoger’ iets. Om deze wisselwerking te duiden voert hij het begrip veld in, een bekend voorbeeld is het veld van de kunst, maar ook politiek, wetenschap of ‘het bedrijfsleven’ zijn velden. Deze velden overlappen elkaar, vergelijk dit ook maar eens met de verschillende groepen online waarin je je kunt bewegen, en binnen die velden is er een soort competitie. Een competitie die niet zo hard is als het woord doet vermoeden, maar waarin mensen elkaars positie afwegen aan de hand van het kapitaal dat ze meebrengen. Breng je veel waarde mee voor je veld, dan sta je ‘hoger’ aangeschreven. Zo is kennis, of publicaties, bijvoorbeeld een waarde waarmee je positie binnen het veld van de wetenschap kan worden bepaald.
Vier soorten kapitaal, ‘symbolisch’ staat voor het prestige dat iemand vergaard heeft
Kapitaal
Traditioneel klinkt het gebruik van het woord ‘Kapitaal’ enigszins Marxistisch in de oren en Bourdieu zelf staat ook bekend als een socialistische socioloog, niettemin moet het woord kapitaal hier toch niet puur economisch worden opgevat. Kapitaal staat in een veld ook voor de kennis of eigenschappen die een persoon bezit. Dit ‘Cultureel Kapitaal‘ (vaardigheden) zorgt samen met het ‘Sociaal Kapitaal‘ (relaties) voor een positie in het veld. Wanneer iemand meer van het kapitaal bezit dat belangrijk is in het veld waarin ze zich bevinden staat deze ‘hoger’ in de sociale structuur, het is dus goed om te weten wat er nu precies belangrijk is in zo’n veld. Dit laatste wordt de habitus van het veld genoemd: de manier van denken en doen die gebruikelijk is.
In de sociale structuur van het veld vormen mensen zo’n habitus. Nieuwkomers zullen moeten leren wat de omgangsvormen zijn, wat er belangrijk is in het veld, om zich verder te kunnen bewegen. Online zien we dit terug in de verschillen tussen de diverse online communities. Ook binnen één community, bijvoorbeeld Twitter, ontwikkelen zich inmiddels diverse velden waarin de verschillende groepen een verschillende waarde hechten aan bepaalde eigenschappen of gedrag. Wat de ene af doet als vulgair vindt de andere groep grappig of adrem, de waardering van zo’n opmerking zal dan in beide velden verschillen.
Belang van Sociale Positie
We zien dus weer de waarde van de waardering van de groep. De eigen sociale positie wordt afgemeten aan anderen, terwijl we zelf natuurlijk ook invloed hebben op wat de sociale norm is. Belangrijk is ook te zien dat we onze positie niet afmeten aan zomaar iedereen; er bestaan losse sociale velden waarbinnen we ons plaatsen, en we kunnen ook binnen meerdere groepen actief zijn. (En een andere positie hebben.)
De serie
Dit is het zesde deel van een serie over klassieke werken en hoe deze ook voor nieuwe media tot inzichten kunnen leiden. De vorige delen:
Erving Goffman: ‘The Presentation of Self in Everyday Life’ – Geheimen
Talcott Parsons: ‘The Social System’ – het AGIL model
Émile Durkheim: ‘Suicide’ (2) – sociale feiten
Émile Durkheim: ‘Suicide’ (1) – kopieergedrag
George Herbert Mead: ‘Mind, Self & Society’