Toen Bijgespijkerd net zou beginnen werd ik gevraagd door Sjef: of ik niet ook zin had af en toe een bijdrage te doen. Zo kwam ik bij een nog jong blog om af en toe iets te kunnen vertellen over online marketing in mijn geval vanuit een duidelijke social invalshoek. Ik kwam namelijk met Sjef in contact door mijn comments op vele andere blogs waar ik graag kritiek leverde op ideeën die schrijvers soms hadden over sociale theorieën. Als Sociologiestudent vond ik natuurlijk dat ik daar ook wel wat over te vertellen had, of dat over een onderwerp al meer geschreven was dan je alleen zou denken op basis van de recente stroom aan social media werken. Juist om dat weer terug te vinden heb ik besloten te beginnen met een serie over bekende oudere werken, die juist ook nu weer voor inspiratie kunnen zorgen.
In deze serie zal ik vooral vaak te kort van stof zijn om het hele oeuvre recht te doen. Menig Socioloog zal veel aan te merken kunnen hebben op wat ik bespreek uit een werk, maar het gaat me om één ding: opnieuw oudere werken onder de aandacht brengen die we juist nu ook online weer nodig hebben. Als eerste: ‘Mind, Self, & Society‘ van George Herbert Mead.
Sociaal gedrag?
Als we aannemen dat sociale interactie online bestaat dan is de stap niet groot aan te nemen dat we ook hier oorzaken van bepaald gedrag zouden kunnen benoemen. Een van de meest bediscussieerde onderwerpen is misschien ook wel ‘het waarom’ van de acties van een persoon of groep. Waarom wel dit product of website, en niet het andere. Hoe komt sociaal gedrag online eigenlijk überhaupt tot stand? Het is aardig te praten over social media, maar wanneer we niet verder komen dan het uittekenen van een netwerk van contacten tasten we al gauw in het duister over de gedragingen van personen.
Eén van de oplossingen die er zijn om gedragingen te onderzoeken is de functionele psychologie, inmiddels al een wat ouder idee dat er van uit gaat dat onze gedragingen worden bepaald door onze omgeving. Het is juist die invloed die veel Online Marketeers en ‘Social Media experts’ boeit: mensen komen samen, werken samen en deze hele ‘nieuwe media’ draait om je eigen activiteiten die je in reactie op en samen met anderen ontplooit. Een ogenschijnlijk individuele gedraging (bijvoorbeeld ‘een tweet’) die een sociale oorzaak heeft: bij uitstek het terrein van Sociologie en Sociale Psychologie waarbij functionele psychologie ons een handvat kan bieden.
Het begrip Mind
In dit artikel kijken we echter naar het boek van Mead, in de ondertitel wordt al duidelijk dat hij uitgaat van het standpunt van een social behaviourist. Nu is Mead een van de proponenten van de functionele psychologie, maar in het werk ‘Mind, Self, & Society’ gaat hij verder en maakt hij duidelijk dat onze gedragingen een complexe mix zijn van eigen initiatief en een reactie op onze omgeving. Dit is waarom hij dan ook de drie elementen, Mind, Self en Society ontwikkelt om een beter inzicht te geven in gedragingen. Een niet altijd eenvoudig werk maar om een aantal punten al zeer de moeite waar voor iedereen die zegt zich met social media bezig te houden.
Voor Mead zijn al deze begrippen onafhankelijk van elkaar, maar uiteraard in interactie. Het idee Mind is daarbij belangrijk omdat het betekenis geeft aan wat anderen doen. Wanneer de ander ons iets aanreikt, iets laat zien, dan is er alleen sprake van communicatie wanneer wij de ‘taal’ van de ander begrijpen. Uit dit begrip ontstaat Mind, niet onbelangrijk wanneer we willen zien of en wanneer er eigenlijk een bepaalde communicatie plaatsvindt. Het is belangrijk dat zo’n communicatie alleen kan plaatsvinden wanneer de ‘ontvanger’ een bepaalde betekenis aan een symbool kan geven.
Self
Interessanter voor sociale vraagstukken, dus ook social media, is wellicht zijn idee van Self. Self ontstaat namelijk volgens Mead wanneer een persoon zelf, zichzelf kan bezien. Met andere woorden wanneer iemand zichzelf kan benoemen ten opzichte van de wereld waarin hij of zij zich bevindt. Dit lijkt misschien te triviaal om te bediscussiëren maar het is van wezenlijk belang dát we dat kunnen. Want wanneer we dit voorgaande zo samen nemen zien we dat we niet alleen een bepaalde communicatie tot ons nemen, maar de reactie daarop wordt bepaald door ons inzicht dat we in een bredere omgeving invloed uitoefenen. Een invloed die vervolgens weer terug kan slaan op onszelf! Om niet in een al te filosofische bespreking door te gaan kunnen we dit concretiseren door Meads omschrijving van het Self te bekijken.
Mead onderscheidt namelijk een Me en een I, ook dit lijken weer dezelfde begrippen maar er is een belangrijk verschil. I is degene die je bent, Me is jouw idee over wat anderen van je vinden. Hiermee komen we aan het interessantste inzicht voor elke (Social) Media Manager: ook in een individualistische samenleving nemen we beslissingen op wat anderen vinden. Sterker nog, we ondernemen actie mede op basis van hetgeen we denken (!) dat anderen van ons vinden of verwachten. In zijn werk omschrijft hij dit nu soms triviaal lijkende maar vaak vergeten idee als volgt:
The “I” is the response of the organism to the attitude of the others; the “me” is the organized set of attitudes of others which one himself assumes. The attitudes of the others constitute the organized “me”, and then one reacts toward that as an “I”.
Het feit dat we als individu ons handelen toch baseren op de ander, en niet alleen in een directe maar via een veel complexere onbewuste analyse komt ook terug, iets eerder schrijft Mead in zijn werk al.
It is because the “I” that we say that we are never fully aware of what we are, that we surprise ourselves by our own action.
Een belangrijk inzicht in een tijd van ‘iedereen is CEO’, Mark Earls noemt ons liever zelfs een kudde (the Herd), maar het staat in ieder geval vast dat we ons gedrag afwegen ten opzichte van ons beeld van het idee dat anderen over ons hebben. Een vrij complexe situatie die direct invloed heeft op onze acties.
Over het werk van George Mead
Een duidelijk punt in Meads werk dat niet altijd besproken wordt is het internaliseren, om zin te geven aan de houding van de ander. Een probleem bij het lezen van al zijn werk is echter dat hij niet veel zelf publiceerde. We kunnen toch kennis nemen van zijn theorieën doordat mensen als Herbert Blumer hun lezing van Mead uitbrachten op schrift.
Het werk ‘Mind, Self, & Society’ is vrij goedkoop te vinden en een echte aanrader. Wellicht een enigzins filosofisch getint werk voor de diehard Marketeer, maar met een inzicht als de werking van Me en I kun je al in menig social media debat voor de dag komen.